2. Detyrat dhe pyetjet kryesore për kushtet e mësimdhënies dhe të nxënit.

2.1 Detyra

2.2 Pyetjet kryesore

• Cilat janë kushtet dhe ndikimet social-kulturore dhe cilat janë sistemet mbështetëse që duhet të vlerësohen të rëndësishme për punën në klasë? Cili është roli që luajnë prindërit, vëllezërit dhe motrat, bashkëmoshatarët dhe individët e tjerë të rëndësishëm nga ana psikologjike për nxënësit
• Çfarë di unë për klasën?
• Cilat janë karakteristikat e klasës që duhet të marr parasysh dhe për të cilat duhet të veproj?
• Si dëshiroj ose duhet të drejtoj klasën (komunikimi, sjellja shoqërore, marrëdhëniet problematike etj.)?
• Cila është klima e klasës (zhvillimet në grup, lidhjet miqësore, të huajt etj.)?
• Cilat janë marrëveshjet që duhet të bëhen në klasë (gjuha, detyrat, vendosja, rregullat e bashkëveprimit shoqëror, rastet e veçanta, ceremonitë dhe festat etj.)?
• Cili është numri i nxënësve në klasë dhe cila është struktura e saj (gjinia, larmia kulturore etj.)?

• Çfarë përvoje, njohuri dhe aftësi të përgjithshme zotëroj unë si mësues?
• Në çfarë shkalle njohuritë e mia kanë nevojë të plotësohen, krahasuar me nevojat e përmbajtjes dhe lëndës, objektivave, metodave e përshtatshme të mësimdhënies dhe proceset e të mësuarit?
• Në cilat fusha unë dëshiroj të mësoj e të plotësoj veten ( në fushën e njohurive, e metodave të mësimdhënies, të aftësive profesionale, të cilësive personale etj.)?
• Cilin prej koncepteve të natyrës njerëzore unë kam zgjedhur si udhëzuesin tim të përgjithshëm?
• Cili është kuadri teorik ose një variant i thjeshtuar i një teorie që udhëheq punën time si mësues?
• Si mund ta përshkruaj dhe përkufizoj marrëdhënien time me nxënësit?
• Cilat janë kufijtë e mi në lidhje me orët e punës, stresin etj. Si i shfrytëzoj unë aftësitë e mia personale për punë?
• Si të pakësoj ngarkesën time të punës me anë të një planifikimi më të mirë të saj dhe të veprimtarive të tjera?
• Si të përdor me efektshmëri kohën dhe si të merrem me burimet e stresit tim?

•  Si e vlerësoj unë kohën ditore, vjetore dhe kohën e harxhuar?
• Si është projektuar shkolla?
• Si është pajisur shkolla: sasia dhe larmia e klasave, media në dispozicion, materialet etj.?
• Cila është kuadri i kulturës së shkollës (projekte të përbashkëta për grupe nxënësish të moshave të ndryshme, punë në grup dhe detyrimet në grup, bashkëpunimi me prindërit, autoritetet ose ekspertët për fëmijët me nevoja të veçanta etj.)?

• Empatia, përkushtimi (ndjeshmëria ndaj ndjenjave, mendimeve, pikëpamjeve, nevojave), pranimi, zemërgjerësia (vlerësimi personal nuk varet nga kushtet), sinqeriteti, qëndrueshmëria, besueshmëria.
• Lidershipi në frymën e vlerësimit dhe respektit (përkushtimi emocional, arsyetim i bazuar në fakte, kontroll bindës, i mbështetur në njohuri, mbështetje e integrimit social dhe demokracia)

Marrëdhëniet dhe komunikimi në klasë

• Të kuptuarit e ndërsjellë
• Marrëdhënie të ndërsjella
• Bashkë edukim jo diskriminues nga pikëpamja seksuale
• I hapur për të takuar njerëz të tjerë
• Miqësia
  • Komunikimi verbal dhe jo verbal
  • Pranimi i këndvështrimeve dhe pikëpamjeve të tjerëve
  • Perceptimi ndaj vetes dhe perceptimi nga të tjerët

Klima e parandalimit të konflikteve

• Komunitet i paanshëm dhe i kujdesshëm, komunitet nxënësish, përgjegjësi të përbashkëta (mësues dhe nxënës, meshkuj dhe femra).
• Bashkëpunim, jo konkurrim
• Të mësuarit shoqëror
• Rregulla dhe marrëveshje
• Meta komunikim dhe meta ndërveprim
• Kufizim dhe përforcim

Masa edukative

• Biseda për zgjidhje konflikti
• “Tryezë e rrumbullakët”
• Lojëra
• Bashkëveprimit si udhëheqje për ndryshimin e sjelljes personale
• Vlerësim mbështetës
• Përgjegjësi individuale
• Ndëshkim
• Trajtimi i ngacmimeve dhe i dhunës në klasë dhe shkollë.

• Rregulli është i domosdoshëm në të gjitha rrethanat. Një grup pa rregull dhe pa rregulla bazë nuk mund të jetë demokratik.
• Kufizimet janë të nevojshme. Rregulla mund të jenë të gabuara ose jo të përshtatshme, por për sa kohë nuk janë zëvendësuar, ato duhen zbatuar. Megjithatë, duhet të  ekzistojë mundësia që ato të ndryshohen.
• Që në fillim, fëmijët duhet të marrin pjesë në vendosjen e rregullave dhe në detyrimin për t’i zbatuar ato. Vetëm në këtë mënyrë, do të jetë e mundur të identifikojnë veten me to. 
• Një komunitet klase nuk mund të funksionojë pa besimin dhe respektin e ndërsjellë. Në disa raste, mund të jetë e vështirë të krijohet një klimë e tillë.
• Shpirti i ekipit duhet të zëvendësojë atë të konkurrencës.
• Klima miqësore është jetësore për klasën.
• Shprehitë sociale të mësuesit janë ndihmesë e rëndësishme për klimën e klasës (lidershipi demokratik, zhvillimi i ndjenjës së përkatësisë në grup, ndërtimi i marrëdhënieve etj.)
• Komunikimi në grup është realitet i përhershëm i një klase të drejtuar në mënyrë demokratike.
• Nxënësit, si djemtë dhe vajzat, duhet të nxiten të eksplorojnë diçka të re dhe të mësojnë nga gabimet.
• Në klasë e në shkollë, brenda disa kufijve, duhet të ekzistojë mundësia  për të ushtruar liritë. Vetëm në këtë mënyrë, do të mund të zhvillohet edhe përgjegjësia individuale.
• Disiplina dhe rregulli do  të pranohen dhe do të zbatohen me vullnetin më të mirë, nëse  ato do të ndihmojnë individin të shprehet lirisht dhe nëse ato mbështetin grupin në zhvillimin e marrëdhënieve  dhe të kushteve të kënaqshme të punës.

Mësuesit duhet të drejtojnë dhe të shoqërojnë klasën. Kjo është detyra e tyre. Ata duhet të marrin vendime dhe të kontrollojnë gjithçka. Ajo çfarë mësuesit nuk duhet të bëjnë, është të kontrollojnë edhe procesin e të menduarit dhe të zhvillimit personal të nxënësve të tyre.  Në mënyrë të veçantë, në EQD/EDNJ, mësuesi bëhet model për nxënësit e tij. Si i trajton ai konfliktet? Cilat janë idetë që ai nxit dhe mbështet? Lista e mëposhtme ndihmon secilin për  të përcaktuar pozicionin e vet në lidhje me pyetjet e mësipërme. Megjithatë, nuk duhet  harruar që ky pozicionim varet edhe nga faktorë të tillë  si: situata e të mësuarit, gjendja personale, prania e rrezikut, krijimi i grupeve të nxënësve etj., të cilët mund të justifikojnë të qenit e mësuesit më shumë autokratik ose më shumë demokrat.  Në përgjithësi, duhet mbajtur parasysh fakti që: ideja ime si mësues për një person do të ndikojë në punën time të përditshme me nxënësit.

Organizimi i klasës në mënyrë më demokratike lidhet me një qëllim të madh
Tabela e mëposhtme tregon hapat që mund të ndërmerren për këtë qëllim

1. Cili është pozicioni im në çdo aspekt?
2. Cilin prej aspekteve do të zgjedh për nesër, për pasnesër, për javën tjetër, për vitin tjetër?
3. Si duhet të veproj, si mësues, për të bërë të mundur që shkolla ime të përfitojë nga progresi në të mësuar?

EQD/EDNJ dhe rruga për krijimin e një klime demokratike nuk duhet të realizohet vetëm në klasë. Ajo duhet të jetë objektiv i të gjithë shkollës.  Në këtë drejtim, roli qendror i takon drejtorit të saj. Në materialet e KE për EQD/EDNJ, instrumenti “Qeverisja demokratike e shkollës” sugjeron  katër fusha kryesore për të punuar dhe për të ndërmarrë hapat për kthimin e shkollës si një komunitet demokratik (shih Njësia 5 në këtë vëllim, fletët e punës 15-17)

Këto fusha janë:

1. Qeverisja, lidershipi, menaxhimi i llogaridhënies publike
2. Arsimi me në qendër vlerat
3. Bashkëpunimi, komunikimi dhe përfshirja: konkurrenca dhe vetëvendosja
4. Disiplina e nxënësve

Qeverisja, lidershipi,menaxhimi i llogaridhënies  publike

Vendimmarrës të ndryshëm si ligjvënës, borde të shkollave lokale, organizata sindikale, nxënës, prindër si dhe komunitete lokale shtrojnë kërkesa për lidershipin e shkollës. Si përmbushen këto nga drejtuesi i shkollës? Ç’lloj menaxhimi zbatohet në shkollën e tij ? A ngrihet lidershipi mbi konsensus dhe besim, apo karakterizohet nga mosbesimi dhe rivaliteti?  Si shpërndahen përgjegjësitë në shkollë? Si trajtohet diversiteti nga drejtuesi i shkollës? Si jep llogari shkolla përpara vendimmarrësve dhe të interesuarve të tjerë?

Arsimi me në qendër vlerat

Si shprehen  vlera të tilla si demokracia, të drejtat e njeriut dhe respekti për diversitetin  në kontestin formal dhe informal të shkollës? Si nxiten dhe zhvillohen vlerat dhe aftësitë shoqërore, si kusht i domosdoshëm për bashkekzistencën paqësore në një shoqëri moderne globale? Në ç’mënyrë mendon shkolla për këto vlera?

Bashkëpunimi, komunikimi dhe përfshirja: konkurrenca dhe vetëvendosja

Shkolla nuk është e shkëputur nga pjesa tjetër e shoqërisë ose nga bota reale. Si komunikon shkolla brenda dhe me mjedisin e jashtëm? Si bashkëpunon shkolla brenda saj dhe me botën e jashtme?  A ngjan shkolla me një kompani të izoluar, apo ajo ngjan me një derë që të lidh me pjesën tjetër të shoqërisë me anë të rrugëve dhe mënyrave të komunikimit dhe të përfshirjes. Sa e vendosur është shkolla për të zbatuar në praktikë objektivat e  saj, gjatë komunikimit dhe hapjes  me pjesën tjetër të shoqërisë?

Disiplina e nxënësve

Në shkollë punojnë shumë njerëz. Cilat janë forcat që duhet të përdoren në mënyrë që disiplina  dhe rregulli të ruhen edhe  në një shkollë të qeverisur në mënyrë demokratike? Çfarë i bën nxënësit të ndjekin rregullat e vendosura në shkollë dhe përse ndodh që, disa herë ata i kundërshtojnë ato? A nënkupton shkolla demokratike kaosin dhe mungesën e rregullave?